Valentia colonia

Valentia colonia III p. a mari remota, flumen Turium, et tantundem a mari Saguntum civium Romanorum, oppidum fide nobile, flumen Udiva. (C.Plinius Secundus Maior, Naturalis Historia III, 20).

Libertate Decembri

Age, libertate Decembri
--quando ita maiores voluerunt-- utere

(Q.Horatius Flaccus, Sermones II, 7, vv.4-5)

Vastae piscinae

Villa Cornelius in agro Saetabense

Sit autem vel intra villam vel extrinsecus inductus fons perennis, lignatio pabulumque vicinum. Si deerit fluens unda, putealis quaeratur in vicino, quae non sit haustus profundi, non amari saporis aut salsi. Haec quoque si deficiet et spes artior aquae manantis coegerit, vastae cisternae hominibus piscinaeque pecori struantur... (L.Iunius Moderatus Columella, De re rustica I, 5)

Ἀντωνίου κελεύσαντος

ad.VII Id.Dec., anno DCCX AVC

ἐσφάγη δὲ τὸν τράχηλον ἐκ τοῦ φορείου προτείνας, ἔτος ἐκεῖνο γεγονὼς ἑξηκοστὸν καί τέταρτον, τὴν δὲ κεφαλὴν ἀπέκοψεν αὐτοῦ καὶ τὰς χεῖρας, Ἀντωνίου κελεύσαντος, αἷς τοὺς Φιλιππικοὺς ἔγραψεν. αὐτός τε γὰρ ὁ Κικέρων τοὺς κατ᾽ Ἀντωνίου λόγους Φιλιππικοὺς ἐπέγραψε καὶ μέχρι νῦν τὰ βιβλία Φιλιππικοὶ καλοῦνται. (L.Mestrius Plutarchus, Cicero, 48,4)

Aere perennius

Sunset at the Roman Forum, by Benson Kua

In memoriam Q.Horatii Flacci poetae, cuius domum pallida Mors laevo pulsavit pede

 a.d.V Kal.Dec. anno DCCXLV AVC. 

Exegi monumentum aere perennius

regalique situ pyramidum altius,

quod non imber edax, non Aquilo inpotens

possit diruere aut innumerabilis

annorum series et fuga temporum.              

Non omnis moriar multaque pars mei

uitabit Libitinam; usque ego postera

crescam laude recens, dum Capitolium

scandet cum tacita uirgine pontifex....

(Q.Horatius Flaccus, Carmina III, 30, 1-9)

Iuxta Tiberim

Hadrian's mausoleum, published by Capitolium.

Fecit Hadrianus et sui nominis pontem et sepulchrum iuxta Tiberim et aedem Bonae Deae. (Historia Augusta: Hadrianus 19, 11)

Ti. Claudius Nero

Marble portrait of Livia and Tiberius, by Evgeny Legedin.  

Ti. Claudius Nero...innutritus caelestium praeceptorum disciplinis, iuvenis genere, forma, celsitudine corporis, optimis studiis maximoque ingenio instructissimus, qui protinus quantus est, sperari potuerat visuque praetulerat principem... (G.Velleius Paterculus, Historiarum Libri Duo, II, 94, 2)

O tempora, o mores!

C.Maccari:  Cicerone denuncia Catilina (1880)

a.d.VI Id.Nov:

Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? quam diu etiam furor iste tuus nos eludet? quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? nihilne te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora voltusque moverunt? patere tua consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non vides? quid proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consili ceperis quem nostrum ignorare arbitraris? O tempora, o mores! senatus haec intellegit, consul videt; hic tamen vivit... (M.Tullius Cicero, Oratio in Catilinam prima, 1-2)

Collina Porta

Kal.Nov. anno DCLXXI AVC:

Iam, quot apud Sacri cecidere cadavera portum,

Aut Collina tulit stratas quot porta catervas,

Tunc cum paene caput mundi rerumque potestas

Mutavit translata locum, Romanaque Samnis

Ultra Caudinas speravit vulnera Furcas!

Sulla quoque immensis accessit cladibus ultor.

Ille quod exiguum restabat sanguinis Urbi

Hausit ... 

(M.Annaeus Lucanus, Pharsalia II, vv.134-141)

Deiecti sunt

The Battle of  Gergovia

Erat Romanis nec loco nec numero aequa contentio; simul et cursu et spatio pugnae defatigati non facile recentes atque integros sustinebant...Nostri, cum undique premerentur, XLVI centurionibus amissis deiecti sunt loco. (C.Iulius Caesar, De bello Gallico VII, 48-51)

Zamam contendit

Zama Regia Battle Site, by R.V.Schoder

Iam Hadrumetum peruenerat Hannibal; unde...magnis itineribus Zamam contendit (...) ad supremum certamen, non in unum diem sed in perpetuum, si felicitas adesset, uictores (...) neque enim Africam aut Italiam sed orbem terrarum uictoriae praemium fore... (T.Livius, Ab Urbe condita XXX, 29-32)

Pacis ad aram

Ipsum nos carmen deduxit Pacis ad aram.

(...)

Frondibus Actiacis comptos redimita capillos, 

Pax, ades et toto mitis in orbe mane.

Dum desint hostes, desit quoque causa triumphi: 

tu ducibus bello gloria maior eris. 

(P.Ovidius Naso, Fasti III, 709-714)

Pro castris consedit

Iubet Caesar arma tradi, principes produci. Ipse in munitione pro castris consedit: eo duces producuntur; Vercingetorix deditur, arma proiciuntur. (C.Iulius Caesar, Commentarii de bello Gallico VII, 89, 3-4)

a.d.V Non.Oct., anno DCCI A.V.C.

De Pompei morte

Achillam, praefectum regium, singulari hominem audacia, et L. Septimium, tribunum militum, ad interficiendum Pompeium miserunt. Ab his liberaliter ipse appellatus et quadam notitia Septimii productus, quod bello praedonum apud eum ordinem duxerat, naviculam parvulam conscendit cum paucis suis: ibi ab Achilla et Septimio interficitur...Caesar (...) Alexandriae de Pompei morte cognoscit (C.Iulius Caesar, Commentarii de bello civili III, 104-106)

a.d.IV Kal.Oct.

Obiit XI Kal. Octobr.

Anno aetatis quinquagesimo secundo inpositurus Aeneidi summam manum statuit Vergilius in Graeciam et in Asiam secedere triennioque continuo nihil amplius quam emendare, ut reliqua vita tantum philosophiae vacaret. Sed cum ingressus iter Athenis occurrisset Augusto ab Oriente Romam revertenti destinaretque non absistere atque etiam una redire, dum Megara vicinum oppidum ferventissimo sole cognoscit, languorem nactus est eumque non intermissa navigatione auxit ita ut gravior aliquanto Brundisium appelleret, ubi diebus paucis obiit XI Kal. Octobr. Cn. Sentio Q. Lucretio conss. Ossa eius Neapolim translata sunt tumuloque condita qui est via Puteolana intra lapidem secundum, in quo distichon fecit tale:

"Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc 

Parthenope; cecini pascua rura duces. "

(C.Suetonius Tranquillus, De poetis: Vita Vergili)

Auspiciis

'Pomerium', by Manel R. Granell (Tarragona Turisme) 

Auspiciis hanc urbem conditam esse, auspiciis bello ac pace, domi militiaeque omnia geri quis est, qui ignoret? (T.Livius, Ab Urbe condita VI, 41, 4)

Ad diem natalem

Claudia Seuera Lepidinae suae, salutem!

III Idus Septembres, soror, ad diem sollemnem natalem meum rogo libenter facias ut uenias, ad nos iucundiorem mihi diem interuentu tuo factura si ades...

(Tab.Vind. II, 291)

Pridie Kal.Sept.

Caligula, digital modelcreated by Matthew Brennan, Virtual World Heritage Laboratory. 

C. Caesar natus est pridie Kal. Sept. patre suo et C. Fonteio Capitone coss. ubi natus sit, incertum diuersitas tradentium facit... ego in actis Anti editum inuenio. Caligulae cognomen castrensi ioco traxit, quia manipulario habitu inter milites educabatur. (C. Suetonius Tranquillus, Caligula 8-9)

Corpus inventum

 Ubi dies redditus - is ab eo quem novissime viderat tertius -, corpus avunculi mei inventum integrum illaesum opertumque ut fuerat indutus: habitus corporis quiescenti quam defuncto similior (C.Plinius Secundus, Epistulae VI, 16, 20).

Laturus auxilium

Plinius, photo by Grupo Bona Dea.

Erat avunculus meus Miseni classemque imperio praesens regebat...Iubet liburnicam aptari... Deducit quadriremes, ascendit ipse non Rectinae modo sed multis - erat enim frequens amoenitas orae - laturus auxilium... (C.Plinius Secundus, Epistulae VI, 16,4-9)

Postremo munere

Photo by Sebastià Giralt.

    Aduenio has miseras, frater, ad inferias,

ut te postremo donarem munere mortis

     et mutam nequiquam alloquerer cinerem.

(C.Valerius Catullus, Carmina 101, vv.2-4)

[In memoriam cari amici Juanvi Santa Isabel, alias 'Hermes'] 

Cannenses campos

Cannenses campos acerui Romanorum corporum tegunt... (T. Livius Patavinus, Ab Urbe condita XXII, 59, 8)

 [Postridie Kal.Aug., anno DXXXVII A.V.C]

Aggerem apparare

Castris ad eam partem oppidi positis, Caesar, quae intermissa a flumine et a paludibus aditum --ut supra diximus-- angustum habebat, aggerem apparare, vineas agere, turres duas constituere coepit: nam circumvallare loci natura prohibebat. (Caes. De Bello Gallico VII, 17, 1)

Vade incultus

Foto publicada per LOH

Parue —nec inuideo— sine me, liber, ibis in urbem:

ei mihi, quod domino non licet ire tuo! 

uade, sed incultus, qualem decet exulis esse; 

     infelix habitum temporis huius habe. 

nec te purpureo uelent uaccinia fuco— 

     non est conueniens luctibus ille color— 

nec titulus minio, nec cedro charta notetur, 

     candida nec nigra cornua fronte geras. 

felices ornent haec instrumenta libellos: 

     fortunae memorem te decet esse meae. 

nec fragili geminae poliantur pumice frontes, 

     hirsutus sparsis ut uideare comis. 

(P.Ovidius Naso, Tristia I, 1, vv.1-12)

Caerimonia deorum

Reconstruction by artist M.A. Ludwig

De eius ac patris sui utraque origine sic refert Caesar:
“Amitae meae Iuliae maternum genus ab regibus ortum, paternum cum diis inmortalibus coniunctum est. nam ab Anco Marcio sunt Marcii Reges, quo nomine fuit mater; a Venere Iulii, cuius gentis familia est nostra. est ergo in genere et sanctitas regum, qui plurimum inter homines pollent, et caerimonia deorum, quorum ipsi in potestate sunt reges.” (C.Suetonius Tranquillus, Divus Iulius 6,1)

Venusta Sirmio

Bifora del Paradiso by mauroPPP

Salue, o uenusta Sirmio, atque ero gaude

gaudente, uosque, o Lydiae lacus undae,

 ridete quidquid est domi cachinnorum. 

(C.Valerius Catullus, Carmina 31)

In Senatu

"Senatus", photo by © Manel R Granell (Festival Tarraco Viva)

Video enim esse hic in senatu quosdam qui tecum una fuerunt. O di immortales! ubinam gentium sumus? quam rem publicam habemus? in qua urbe vivimus? hic, hic sunt in nostro numero, patres conscripti, in hoc orbis terrae sanctissimo gravissimoque consilio, qui de nostro omnium interitu, qui de huius urbis atque adeo de orbis terrarum exitio cogitent. (Cic. In Catilinam 1, 4)

Acriter pugnatum

Photo via The Romans

Romani conversa signa bipertito intulerunt: prima et secunda acies, ut victis ac submotis resisteret, tertia, ut venientes sustineret. Ita ancipiti proelio diu atque acriter pugnatum est (Caes. BG I, 25,7-26,1)

Torpor gravis

Photo via Ancient Rome

Vix prece finita, torpor gravis occupat artus:

mollia cinguntur tenui praecordia libro,

in frondem crines, in ramos bracchia crescunt,

pes modo tam velox pigris radicibus haeret,

ora cacumen habet; remanet nitor unus in illa.

(P.Ovidius Naso, Metamorphoses I, vv.547-551)

Fullo est

Excepit Seleucus fabulae partem et “Ego” inquit “non cotidie lavor; baliscus enim fullo est, aqua dentes habet, et cor nostrum cotidie liquescit...” (G. Petronius Arbiter, Satyricon 42).

Reliquit commentarios

Reliquit Caesar et rerum suarum commentarios Gallici ciuilisque belli Pompeiani, nam Alexandrini Africique et Hispaniensis incertus auctor est (G.Suetonius Tranquillus, Divus Iulius 56,1)

Satis fortunata

Tarraco Fidelis - Autor: © Manel R Granell (Festival Tarraco Viva)

Verum ingenium eius haud absurdum: posse versus facere, iocum movere, sermone uti vel modesto vel molli vel procaci; prorsus multae facetiae multusque lepos inerat (G.Sallustius Crispus, De Catilinae coniuratione 25)

In testudinem

Tum Corbulo quadripertito exercitu hos in testudinem conglobatos subruendo vallo inducit, alios scalas moenibus admovere, multos tormentis faces et hastas incutere iubet. (P.Cornelius Tacitus, Annales XIII, 39)

Bene mori

Photo by Cyril Mahey

Male vivet quisquis nesciet bene mori...Gladiatores, ut ait Cicero, invisos habemus, si omni modo vitam impetrare cupiunt; favemus, si contemptum eius prae se ferunt. (L.Annaeus Seneca, De tranquillitate animi IX, 11, 4)

Sit nota

Photo by Ximo Martínez 

Sit tibi Callimachi, sit Coi nota poetae,

     Sit quoque vinosi Teia Musa senis;              

Nota sit et Sappho (quid enim lascivius illa?),

     Cuive pater vafri luditur arte Getae.

Et teneri possis carmen legisse Properti,

     Sive aliquid Galli, sive, Tibulle, tuum...

(P.Ovidius Naso, Ars amatoria III, vv.329-334)

Durum aequor

Photo by tooth fairy:-) (2007)

Quid loquar, ut uincti concrescant frigore riui, 

deque lacu fragiles effodiantur aquae?

(...)

Vidimus ingentem glacie consistere pontum,

lubricaque inmotas testa premebat aquas.

Nec uidisse sat est. Durum calcauimus aequor,

undaque non udo sub pede summa fuit.

(P.Ovidius Naso, Tristia III, 10, vv.25-40) 

Duplex numerus

Priori Remo augurium venisse fertur, sex voltures; iamque nuntiato augurio cum duplex numerus Romulo se ostendisset, utrumque regem sua multitudo consalutauerat: tempore illi praecepto, at hi numero auium regnum trahebant. Inde cum altercatione congressi certamine irarum ad caedem vertuntur; ibi in turba ictus Remus cecidit...Ita solus potitus imperio Romulus; condita urbs conditoris nomine appellata. (T.Livius, Ab Urbe condita I, 7)

Munditiis capimur

Photo from Grupo Bona Dea

Munditiis capimur: non sint sine lege capilli:

admotae formam dantque negantque manus.

Nec genus ornatus unum est: quod quamque decebit

eligat, et speculum consulate ante suum. 

(P.Ovidius Naso, Ars amatoria III, vv.133-136)

Praecipua cenationum

In ceteris partibus cuncta auro lita, distincta gemmis unionumque conchis erant; cenationes laqueatae tabulis eburneis versatilibus, ut flores, fistulatis, ut unguenta desuper spargerentur; praecipua cenationum rotunda, quae perpetuo diebus ac noctibus vice mundi circumageretur (G.Suetonius Tranquillus, Nero XXXI, 2)

Ad macellum

Volui animum tandem confirmare hodie meum,

ut bene me haberem filiai nuptiis.

venio ad macellum, rogito pisces: indicant

caros; agninam caram, caram bubulam,

vitulinam, cetum, porcinam: cara omnia.

atque eo fuerunt cariora, aes non erat.

abeo iratus illinc, quoniam nihil est qui emam.

(T.M.Plautus, Aulularia, II,8,vv.371-377)

Nubes excedit

...Nubes excedit Olympus

 Lege deum. Minimas rerum discordia turbat:

 Pacem summa tenent... 

(M.Annaeus Lucanus, Pharsalia II, 271-3)

Conspirati circumsteterunt

 

Assidentem conspirati specie officii circumsteterunt, ilicoque Cimber Tillius, qui primas partes susceperat, quasi aliquid rogaturus propius accessit renuentique et gestu in aliud tempus differenti ab utroque umero togam adprehendit; deinde clamantem: "Ista quidem vis est!" alter e Cascis aversum57 vulnerat paulum infra iugulum (C.Suetonius Tranquillus, De vita Caesarum: Divus Iulius, 82, 1)

Placet Ida

Tamen hic tibi templi

gratus honos; placet Ida nocens mentitaque manes

Creta tuos. 

(P. Papinius Statius, Thebaïs I,277-9)

Sacra Mithriaca

Sacra Mithriaca homicidio vero polluit Commodus, cum illic aliquid ad speciem timoris vel dici vel fingi soleat (Aelius Lampridius, Historia Augusta: Commodus, IX,5)

Bibamus

Conuiuae certe tui dicunt: bibamus, moriendum est. Si intellego, hoc nulli magis in domo dicitur quam mihi.(M. Annaeus Seneca, Controversiae, II, 6)

Graecia capta

Graecia capta ferum uictorem cepit et artes

intulit agresti Latio; sic horridus ille

defluxit numerus Saturnius, et graue uirus

munditiae pepulere...

(Q.Horatius Flaccus, Epistulae II, 1, 156-9)

Atheniensibus carissimus

...idoneum tempus ratus studiis obsequendi suis, T.Pomponius Atticus Athenas se contulit...Ac ne illa peregrinatio detrimentum aliquod afferret rei familiari, eodem magnam partem fortunarum traiecit suarum. Hic ita vixit, ut universis Atheniensibus merito esset carissimus (C.Nepos, Atticus, II, 2-3)

Sub columna

Ossa Ulpii Traiani conlata in urnam auream in foro, quod aedificavit, sub columna posita sunt, cuius altitudo CXLIV pedes habet. (Eutropius, Breviarium ab Urbe condita, VIII, 5)

VIIII. Kal. Febr.

VIIII. Kal. Febr. hora fere septima (...) alii tradunt Gaio Caesari adloquenti pueros a tergo Chaeream cervicem gladio caesim graviter percussisse praemissa voce: "hoc age!" (G.Suetonius Tranquillus, De vita Caesarum, Caligula, 58) 

Classis mea

Classis mea per Oceanum ab ostio Rheni ad solis orientis regionem usque ad fines Cimbrorum navigavit...(Caesar Augustus, Res Gestae Divi Augusti, 26)